İlk yazılı kanunların yaratıcısı Babil Kralı Hammurabi – Mezopotamya (MÖ 2100 – MÖ 539)

Bilinen kapsamlı ve en eski yazılı hukuk yasalarıdır. MÖ 2000 yıllarına ait olduğu sanılan yasalar, Babil hükümdarı Hammurabi’nin buyruğuyla yazıya geçirildiği için onun adıyla anılmaktadır.

Eski yasaların tersine Sümer dilinde değil, Akad (Sami ) dilinde ve çivi yazısıyla yazılmış bulunmaktadır. Ticaret, mülkiyet, aile ve ceza hukukuna ait 282 maddeden oluşan yasalar, Mezopotamya tarihinden günümüze kalan en önemli miraslarda birisidir.

Hammurabi Yasaları, Babil toplumundaki toplumsal sınıflar ve katmanlar arasındaki hukuksal ilişkileri düzenlemektedir. Giriş, asıl metin ve sonuç bölümlerinden oluşan yasaların ilk bölümü, günümüzdeki anayasalar gibi adalet ve mutluluk vaatleriyle başlar; sonuç bölümünde ise buyruklarını korumakla öğünen hükümdar kendini hukuk kralı, yasalarını ise ebedi ilan eder. Yasaların verdiği haklar toplumsal sınıfların durumuna göre şöyledir:

-Özgür insanlar sınıfı( Awelum ): Her türlü özgürlüğe sahip soyluların ve yöneticilerin oluşturduğu bu egemen sınıf öğelerine insan( insanoğlu ) da denilmektedir. Hiyerarşinin en üstünde olan bu sınıfa birçok yasal ayrıcalık tanınır.

-Bağımlılar( Mushkenum ):  Yalnızca taşınabilir mülkiyetten ve sınırlı haklardan yararlanan bu orta sınıflar yurttaş adıyla da anılırlar. Toplumsal konumlarının yitiren Özgür İnsanlar Sınıfı’nın eski üyeleri ve azat edilen köleler bu sınıfı oluşturur.

-Köleler Sınıfı( Wardum): Doğuştan ya da bir savaşta veya ödenmemiş borçları nedeniyle köle olanları kapsar. Bu sınıfta olanların hemen hemen hiçbir hakları yoktur. En ağır cezalar onlara verilir.

Hammurabi Yasaları’nın getirdiği kısas ( hayata karşı hayat ) ancak kölelere uygulanır. Bu Ceza Hukuku’na göre birinin gözünü oyan; özgür insan ise ceza olarak tazminat verir, köle ise gözü oyulur. Hırsızlık, saray ya da tapınak soyma, birisine ait köleyi çalma, kaçan köleyi saklama, zina yapma vb. suçlar ölümle cezalandırılır. Tek evlilik esasına dayanan bir Aile Hukuku; mülkiyeti bölerek kişi hukukuna üstünlük veren Miras Hukuku Vardır.

Yasalar toprak sahiplerinin, rahiplerin, tüccar ve tefecilerin özellikle de köleler üstündeki mülkiyet haklarının korunması kaygısıyla düzenlenmiştir.

• Elam’da bulundu (bugünkü Huzistan, İran)
• Louvre Müzesi’nde sergilenmektedir.
• Yaklaşık iki metrelik silindirik bir taşın üstüne çivi yazısı ile yazılmış olan kanunlar tam 282 maddedir.

Hammurabi Yasalarından Seçmeler

1. Bir kimse, bir diğerini esir eder ve onu köle ilan eder fakat bunu kanıtlayamazsa o zaman esir eden kişi ölümle cezalandırılır.
2. Bir kimse, bir adam hakkında bir suçlamada bulunur ve suçlanan kişi ırmağa gidip ırmağın üzerinden atlar da batarsa, suçlayan kişi onun evine sahip olur, ama ırmak suçlanan kişinin suçlu olmadığını kanıtlar ve o kişi canı yanmadan kurtulursa o zaman onu suçlayan kişi ölümle cezalandırılır ve ırmağı atlayan kişi kendisini suçlayanın evine sahip olur.
3. Bir kimse büyüklerinin huzurunda bir suç iddia eder ve yaptığı suçlamayı kanıtlayamazsa, iddia ettiği büyük bir suç ise ölümle cezalandırılır.
4. Bir yargıç bir davaya bakıp bir karara varırsa, hükmünü yazılı olarak sunar; daha sonra verdiği kararda bir hata ortaya çıkarsa ve bu kendi hatasından kaynaklanırsa, o zaman davada onun tarafından kararlaştırılan para cezasının on iki katını öder ve halka ilan edilerek yargıçlık makamından el çektirilir ve bir daha asla yargıçlık icra etmek için oraya oturamaz.
5. Eğer her hangi bir kişi borcunu ödeyemezse ve para için kendisini, karısını, oğlunu ya da kızını satarsa veya zorla çalıştırılmalarına izin verirse onları satın alan adamın ya da mal sahibinin evinde üç yıl süresince çalışırlar ve dördüncü yılda özgür bırakılırlar.
6. Bir rahibe ya da bir ******, babasından bir hediye ve dilediği şekilde onu satabileceği açıkça belirtilen bir vesika elde etmişse ve babası ölmüşse o zaman kime isterlerse mallarını ona verebilirler, kardeşleri hiçbir hak iddia edemez.
7. Bir oğul babasına vurursa onun elleri balta ile kesilir.
8. Bir adam başka bir adamın gözünü çıkarırsa onun gözü de çıkarılır.
9. Bir kimse başkasının kemiğini kırarsa onun kemiği de kırılır.